Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır devletin üstlendiği ödemelerin ardından SGK’da oluşan açığı kaleme aldı:
Devletin üstlendiği çeşitli ödemeler dolayısıyla bütçeden sosyal güvenlik sistemine yapılan transferler yılın ilk üç ayında 131,5 milyar liraya ulaşırken, emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi kapsamında 1,5 milyon dolayındaki yeni hak sahibine henüz aylık ödemelerinin başlamamış olmasına rağmen, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) açığı 20 milyar lirayı aştı. SGK verilerine göre, prim tahsilatı ve devletçe üstlenilen ödemeler için bütçeden yapılan transferlerle birlikte Kurum’un toplam geliri ocakmart döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 98,9 artışla 379 milyar lira oldu.
Buna karşılık SGK’nın büyük bölümü emeklilere aylık ödemeleri ve sağlık harcamaları olmak üzere toplam gideri ise yüzde 93,6 artışla 399,4 milyar lirayı buldu. Bunun sonucunda SGK’nın açığı ilk çeyrekte yüzde 29,6 büyüyerek 20,4 milyar liraya yükseldi.
PRİM-AYLIK DENGESİ LEHTE AMA…
SGK’nın gelir-gider dengesinde yüksek tutarda açık oluşurken, salt prim geliri-aylık ödemesi bazında bakıldığında ise Kurum’un bu yıl ilk üç ayda pozitif bir noktaya dikkati çekti.
Geçen yıl ilk çeyrekte aktif sigortalılardan 131,3 milyar lira prim toplayıp, emeklilere 137,1 milyar lira ile daha fazla aylık ödeyen Kurumun, bu yıl aynı dönemde ise 267,1 milyar lira olan aylık ödemelerine kıyasla 292,9 milyar lira ile daha fazla prim geliri elde ettiği belirlendi.
Üç aylık dönemlere göre prim gelirleri yüzde 123 artarken, aylık ödemelerindeki artış yüzde 94,8’de kaldı. Başka deyişle “pay as you go” modeline göre SGK, bu yıl ilk çeyrekte aktüeryal olarak lehte bir konuma geldi. Buna göre SGK’ın üç aydaki açığı büyük oranda, sağlık harcamaları ve devletçe üstlenilen ödemelerden kaynaklandı.
PRİM DIŞI GELİRLER
İlk üç ayda SGK’nın yapılandırma gelirleri yüzde 1,8 artışla 2,9 milyar, tahsil ettiği idari para cezaları, faiz gelirleri, taşınır ve taşınmaz gelirleri, kira gelirleri ve katılım paylarından oluşan diğer gelirleri de yüzde 37,6 artarak 4,4 milyar liraya yükseldi.
SGK’nın bütçe transferi şeklinde gerçekleşen gelirlerine bakıldığında, aylar itibariyle tahsil edilen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile ve sağlık sigortası primlerinin 1/4’ü oranında “devlet katkısı”nın yüzde 28,6 artışla 48,6 milyar lira olduğu görüldü.
Kurumdan gelir ve aylık alanlar ile hak sahiplerine her ay ödenen tutarlara göre belirli oranlarda yapılan ödemeler için Hazine tarafından Kuruma yapılan “ek ödeme” üç ayda yüzde 82,3 artışla 10,8 miyar; makam, görev, temsil tazminatları, terör emsal tazminatları, harp malullüğü zamları, emekli ikramiyeleri vb. tutarlardan oluşan faturalı ödemelerin karşılığı olarak Hazinece Kuruma yapılan “Faturalı ödemeler ve ek karşılık” transferi de yüzde 114,9 artışla 18,1 milyar liraya ulaştı. SGK’nın üç aydaki giderleri içinde emekli aylığı ödemelerinden sonra en büyük kalemi 102 milyar lira ile yolluklar da dahil sağlık harcamaları oluşturdu.
Üç ayda 11,7 milyar liralık ek ödeme, 10,4 milyar liralık faturalı ödeme, 3,8 milyar liralık sigorta ödemesi, 1,8 milyar liralık yönetim gideri gerçekleştiren Kurum’un diğer giderleri de 2,5 milyar lira oldu. Üç aylık açığı 20,4 milyar lira olan SGK’ya bu dönemde açık finansmanı için ayrıca 29,1 milyar lira aktarıldı.
SGK’ya, ek ödeme transferi, faturalı ödemeler, devlet katkısı, ödeme gücü olmayanların GSS primi ve teşvikler kapsamında aktarılan tutarlar ile açık finansmanından oluşan toplam bütçe transferleri, bu yılın ilk üç ayında geçen yılın eş dönemine göre yüzde 55,1 artarak 131,5 milyar liraya ulaştı.
Türkiye’de dağıtım (pay as you go) modeline göre işleyen sosyal güvenlik sisteminde SGK esas olarak aktif çalışanlardan sağladığı prim gelirleriyle emeklilere aylık ödemekle birlikte, devletin üstlendiği çeşitli ödemeler ve muafiyetler dolayısıyla Kurum ödemelerinin önemli bir bölümü bütçeden aktarılıyor.
Dolayısıyla SGK’nın mali tablosunda hem gelir hem gider hanesinde yer alan bütçeden sosyal güvenlik sistemine transferler, merkezi yönetim bütçesinde ise giderler içinde cari transferler kaleminde yer alıyor ve bütçe açığını büyütüyor.
Bütçeden sosyal güvenlik sistemine yapılan transferler ilk üç ayda, bu dönemdeki toplam bütçe harcamalarının yüzde 13’ünü, bütçe açığının ise yüzde 53’ünü oluşturdu. Başka deyişle bütçe açığının yarıdan fazlası sosyal güvenlik transferlerinden kaynaklandı.
YILLIK TRANSFER 500 MİLYARI AŞABİLİR
SGK verilerine göre bütçeden sosyal güvenlik sistemine transferler yıldan yıla katlanarak büyüdü. 5510 sayılı yasa ile emeklilik yaşının yükseltildiği 2008 yılında 35 milyar lira düzeyinde bulunan sosyal güvenlik transferleri, 2009’da ilk kez 50 milyar lirayı, 2019’da 100 milyar lirayı aşmış, 2021’de 252,1 milyar, 2022 yılının tümünde de 389 milyar lira olmuştu. Bu yılın ilk üç ayındaki tutar dikkate alındığında yılın tümündeki transfer tutarının 500 milyar lirayı aşacağı tahmin ediliyor.
